कोरोना व्हायरस : लक्षणं कोणती? कोव्हिड-19 पासून संरक्षण कसं करायचं?

कोरोना व्हायरसची तीन प्रमुख लक्षणं आहेत. यापैकी एक त्रास होऊ लागला, तरी चाचणी करून घेणं आवश्यक आहे.

कोरोना व्हायरसची लक्षणं कोणती?

• न थांबणारा खोकला - कधीकधी हा खोकला तासाभरापेक्षा जास्त काळही येऊ शकतो. किंवा 24 तासांत खोकल्याची अशी उबळ तीन वा त्यापेक्षा जास्त वेळा येऊ शकते.

• ताप - शरीराचं तापमान 37.8C म्हणजे 100.4F पेक्षा जास्त

• तोंडाची चव, वास येण्याची क्षमता बदलणं - तुमच्या तोंडची चव पूर्णपणे जाते, गोष्टींचा वास येत नाही. किंवा मग या दोन्ही गोष्टी नेहमीपेक्षा वेगळ्या भासू लागतात. वास न येणे, चव न कळणे हीसुद्धा कोरोनाची लक्षणं आहेत.

ONSने केलेल्या एका पाहणीनुसार कोरोनाच्या नवीन व्हेरियंटचा संसर्ग झालेल्या लोकांमध्ये जुन्या व्हेरियंटच्या संसर्गाच्या तुलनेत खोकला आणि घसा खवखवणं, थकवा आणि स्नायूदुखी जास्त तीव्रपणे जाणवते.

यापैकी कोणतीही लक्षणं दिसू लागताच ताबडतोब चाचणी करून घेणं गरजेचं आहे. शिवाय चाचणीचा अहवाल येईपर्यंत कोणत्याही कारणासाठी घराबाहेर पडू नये.

तुमच्या कुटुंबियांनी वा सोबत राहणाऱ्यांनीही टेस्टचा रिझल्ट येईपर्यंत घरीच थांबणं योग्य आहे.

• कोरोनाची लक्षणं जाणवल्यावर कोणती टेस्ट करायची?

अमेरिकेच्या सेंटर फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन (CDC)नुसार थंडी वा हुडहुडी भरणं, कणकण जाणवणं, स्नायूदुखी आणि घसा खवखवणं ही देखील कोरोना व्हायरसचा संसर्ग झाल्याची लक्षणं असू शकतात.

संसर्गाची लागण झाल्यापासून लक्षणं दिसू लागेपर्यंत साधारण 5 दिवसांचा कालावधी लागतो. पण कधीकधी हा काळ 14 दिवसांचाही असू शकतो असं वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन सांगते.

तुमची टेस्ट पॉझिटिव्ह आल्यास त्या व्यक्तीने अलगीकरणात - आयसोलेशनमध्ये रहावं आणि पुढच्या प्रक्रियेसाठी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. तर घरातल्या इतरांनीही विलगीकरणात म्हणजेच क्वारंटाईन होणं गरजेचं आहे. घरी क्वारंटाईन होताना काय काळजी घ्यायची हे तुम्ही इथे वाचू शकता.

कोव्हिड सगळ्यांमध्ये सारखाच आढळतो का?

नाही. कोरोना व्हायरसचा शरीरातल्या विविध अवयवांवर परिणाम होऊ शकतो आणि त्याची वेगवेगळी लक्षणं दिसू शकतात.

40 लाख लोकांच्या माहितीचा अभ्यास करून संशोधकांनी कोव्हिडचे 6 उप-प्रकार ठरवले आहेत.

कोव्हिडचे प्रकार

• तापासारखी लक्षणं, पण ताप नाही : डोकेदुखी, वास न येणं, स्नायूदुखी, खोकला, घसा खवखवणं, छातीत दुखणं, ताप नाही.

• तापासारखी लक्षणं आणि ताप : डोकेदुखी, वास न येणं, खोकला, घसा खवखवणं, घसा बसणं, ताप, भूक न लागणं.

• गॅस्ट्रोइंटेस्टाईनल (आतडी आणि पचनसंस्था) : डोकेदुखी, वास न येणं, भूक न लागणं, अतिसार, घसा खवखवणं, छातीत दुखणं, खोकला नाही.

• थकवा (गांभीर्य पातळी 1) : डोकेदुखी, वास न येणं, खोकला, ताप, घसा बसणं, छातीत दुखणं, थकवा येणं.

• गोंधळल्यासारखं वाटणं (गांभीर्य पातळी 2) : डोकेदुखी, वास न येणं, भूक न लागणं, खोकला, ताप, घसा बसणं, घसा खवखवणं, छातीत दुखणं, थकवा, गोंधळून जाणं, स्नायूदुखी

• पोट आणि श्वसनयंत्रणा (गांभीर्य पातळी 3 ) : डोकेदुखी, वास न येणं, भूक न लागणं, ताप, खोकला, घसा बसणं, घसा खवखवणं, छातीत दुखणं, थकवा, गोंधळल्यासारखं वाटणं, स्नायूदुखी, छाप लागणं, अतिसार, पोटदुखी

उलट्या होणं, अतिसार वा पोट बिघडणं आणि पोटात दुखणं ही लक्षणं लहान मुलांमध्ये आढळल्यास ती कोरोना व्हायरसच्या संसर्गाची असू शकतात, असं संशोधक सांगतात.

लहान मुलांना जर उलट्या, जुलाब होत असतील, पोटात कळा येत असतील तर ती कदाचित कोरोनाची लक्षणं असू शकतात असा दावा ब्रिटीश संशोधकांनी केलाय.

खोकला झाला, म्हणजे कोव्हिड आहे का?

फ्लू आणि इतर काही संसर्गांची लक्षणं आणि कोव्हिडची लक्षणं यात बरंचसं साधर्म्य आहे. त्यामुळेच तुम्हाला आढळणारी लक्षणं ही सर्दीची, फ्लूची की कोव्हिडची यातला फरक समजून घ्या. शंका असल्यास चाचणी करून घेणं, कधीही चांगलं.

लहान मुलांमध्ये कोणती लक्षणं आढळतात?

कोरोना संसर्गाच्या दुसऱ्या लाटेमध्ये आता लहान मुलांमध्येही संसर्गाची लक्षणं आढळण्याचं प्रमाण वाढलेलं आहे. नेहमीच्या ताप, कोरडा खोकला - घसा खवखवणं, धाप लागणं, तोंडी चव किंवा वास जाणं या लक्षणांसोबतच मुलांमध्ये इतरही वेगळी लक्षणं दिसतायत.

दुसऱ्या लाटेत लहान मुलांमध्ये आढळलेली वेगळी लक्षणं

• पोट बिघडणं

• उलट्या होणं

• डोकेदुखी

• बेशुद्ध पडणं

• सतत चिडचिड करणं, त्रागा करणं (अगदी लहान मुलांमध्ये)

• अंगावर पुरळ येणं

• डोळे लाल होणं

• हाताच्या वा पायाच्या नखांना किंवा बोटांना निळसर झाक येणं. याला 'कोव्हिड टोज' (Covid Toes) असं म्हटलं जातं.

कोव्हिड चाचणी पॉझिटिव्ह आली तर काय करायचं?

कोव्हिड चाचणी पॉझिटिव्ह आली, तर तुमची लॅब तुमच्यासोबतच आरोग्य यंत्रणेलाही याची माहिती देते.

ही माहिती मिळाल्यानंतर स्थानिक आरोग्य यंत्रणा वा महापालिका तुमच्याशी संपर्क साधेल.

पण तोपर्यंत तुम्ही आयसोलेशनमध्ये राहणं महत्त्वाचं आहे. कोव्हिड पॉझिटिव्ह असणाऱ्या व्यक्तीने घरातल्या इतर व्यक्तींपासूनही लांब, एका खोलीत स्वतंत्र रहावं.

पॉझिटिव्ह व्यक्तीच्या कुटुंबियांनीही क्वारंटाईन व्हावं.

पॉझिटिव्ह व्यक्तीला आढळणारी लक्षणं सौम्य असतील आणि इतर कोणतेही विकार नसतील, तर ते डॉक्टरांच्या आणि आरोग्य यंत्रणेच्या सल्ल्यानुसार घरीच 10 दिवस अलगीकरणात राहू शकतात. डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घरीच औषधं घ्यावीत.

घरातल्या इतर सदस्यांनीही इतरांपासून 10 दिवस दूर राहण्यासाठी घराबाहेर पडू नये.

तुम्हाला जर सौम्य लक्षणं आढळत असतील तर पॅरासिटमॉलसारखं औषध घेऊन, भरपूर आराम आणि पातळ पदार्थांचं सेवन केल्याने तुम्हाला बरं वाटू शकतं. पण यासाठी जनरल प्रॅक्टिशनर - फॅमिली डॉक्टर वा केमिस्टकडे जायला घराबाहेर पडू नये. डॉक्टर तुम्हाला फोनवरून सल्ला देऊ शकतात.

पण पॉझिटिव्ह व्यक्तीला मध्यम वा तीव्र लक्षणं असतील, तर आरोग्य यंत्रणेच्या सल्लानुसार त्यांना कोव्हिड केंद्र वा हॉस्पिटलमध्ये दाखल केलं जाईल. 

लोकांनी हॉस्पिटलमध्ये केव्हा जावं?

कोरोना व्हायरसची बाधा झालेले बहुतांश जण अंगदुखी, सर्दी -तापातून आराम आणि तापाची गोळी पॅरासिटमॉल घेऊन बरे झालेले आहेत. पण, जेव्हा श्वास घ्यायला त्रास झाला, शरीरातली ऑक्सिजनची पातळी कमी झाली, तर मात्र तात्काळ हॉस्पिटलमध्ये जायला हवं. डॉक्टर अशावेळी रुग्णाच्या छातीचा एक्स-रे काढून छातीत किती कफ साठला आहे ते पाहतात. त्यानुसार रुग्णाला ऑक्सिजनचा पुरवठा द्यायचा की थेट व्हेंटीलेटरवर ठेवायचं याचा निर्णय घेतला जातो.

आयसीयूमध्ये नेमकं काय होतं?

अत्यंत गंभीर आजारी झालेल्या रुग्णांवर आयसीयूमध्ये उपचार केले जातात. कोरोनाग्रस्त रुग्णांना ऑक्सिजन मास्कद्वारे प्राणवायू मिळतो. रुग्णाला शक्य होत नसेल तर नाकापर्यंत नळीही पोहोचवली जाते.

अगदीच एखाद्या रुग्णाची परिस्थिती जास्त गंभीर झाली तर त्याला आयसीयूमध्ये व्हेंटिलेटरवर ठेवण्यात येतं. यात एक नळी थेट नाक किंवा तोंडामार्गे शरीरात टाकली जाते. या नळीतून मोठ्या प्रमाणात ऑक्सीजन हा थेट फुप्फुसापर्यंत पोहचवला जातो.

कोरोनापासून संरक्षण कसं करावं?

कोरोना विषाणूचा प्रसार खोकला किंवा शिंकेतून बाहेर पडणाऱ्या छोट्या-छोट्या थेंबांमधून किंवा हे थेंब पडलेल्या जागी स्पर्श केलेला हात नाका-तोंडाला लागल्यानं होत असल्याचं आतापर्यंतच्या संशोधनातून दिसून आलं आहे.

तसंच गर्दीच्या ठिकाणी अशा संसर्गाचा धोका जास्त असल्याचं तज्ज्ञांनी वारंवार सांगितलं आहे.

त्यामुळे कोरोनाचा संसर्ग होऊ नये, यासाठी खालील गोष्टी नियमितपणे करा -

• मास्कचा वापर करा.
• आजारी व्यक्तींच्या फार जवळ जाऊ नका.
• हात न धुता तोंड, नाक, डोळे, कान यांना स्पर्श करू नका.
• शिंकताना आणि खोकलताना टिशू पेपर वापरा. वापरून झाल्यावर तो कचरापेटीत टाकून हात स्वच्छ धुवा.
• साबणाने नियमित हात धुवा.

वयोवृद्ध किंवा आधीपासून श्वसनाचे दम्यासारखे विकार असणारे लोक, मधुमेह आणि हृदरोग असणाऱ्या व्यक्तींना कोरोना व्हायरसचा संसर्ग झाल्यास ते गंभीररित्या आजारी पडण्याची शक्यता जास्त असते.

अशा रुग्णांवर उपचार करताना त्यांना श्वास घ्यायला मदत दिली जाते आणि शरीराची रोगप्रतिकारक्षमता वाढवण्याचा प्रयत्न केला जातो.

आता अनेक देशांमध्ये कोरोना व्हायरसवरची लस आलेली आहे. जर तुम्ही एखाद्या संक्रमित व्यक्तीच्या संपर्कात आलात तर तुम्ही काही दिवसांसाठी इतरांपासून विलग व्हायला हवं.

अशा लोकांनी डॉक्टर वा औषधांसाठीही घराबाहेर पडणं टाळावं

तुम्हाला संसर्गाची लक्षणं आढळल्यानंतर स्थानिक आरोग्य सेवा अधिकारी किंवा महापालिका कर्मचाऱ्यांना योग्य माहिती द्या. तुम्ही पॉझिटिव्ह असाल, तर तुमच्या संपर्कात कोण कोण आलंय याचं कॉन्टॅक्ट ट्रेसिंग होऊन त्यांची तपासणी होणं गरजेचं आहे.

लक्षणं दिसू लागली तर रिपोर्ट येईपर्यंत थांबू नका. त्याआधीच अलगीकरणात जा.